«عيد» در لغت از ماده «عود» به معنى بازگشت است، و لذا به روزهايى كه مشكلات از قوم و جمعيتى بر طرف مى‌‏شود و بازگشت به پيروزی‌ها و راحتى‏‌هاى نخستين مى‌كند عيد گفته مى‌‏شود، و در اعياد اسلامى به مناسبت اينكه در پرتو اطاعت يک ماه مبارک رمضان و يا انجام فريضه بزرگ حج، صفا و پاكى فطرى نخستين به روح و جان باز مى‏ گردد، و آلودگی‌ها كه برخلاف فطرت‏ است، از ميان مى‌‌رود، عيد گفته شده است. عید فطر اولین روز ماه شوال، عید فطرت است. روزی است که انسان به فطرت پاک خود باز می‌گردد و به شکرانه این بازگشت، به ستایش باری تعالی به جشن و سرور می‌پردازد.
بنابر روایتی که از امام علی (علیه‌السلام) نقل شده، عید فطر عید کسی است که خداوند روزه او را پذیرفته و عبادتش را قبول کرده است. در روایت دیگری منقول از امام رضا (علیه‌السلام)، گفته شده که روز فطر عید قرار داده شده تا مسلمانان در آن روز گرد هم آیند و خداوند را برای نعمت‌هایی که به آنان داده ستایش کنند، و از همین رو تکبیر در نماز آن بیش از روزهای دیگر قرار داده شده است. روزه گرفتن در عید فطر حرام و پرداخت زکات فطره بر مسلمانان واجب است. در روایات اسلامی، روزه جایزه‌های خدا، روز پاداش نیکوکاران، و روز آمرزش گناهان معرفی شده است.