حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) با نام اصلی فاطمه، دختر امام کاظم و خواهر امام رضا (علیهماالسلام) است. او برترین دختر امام کاظم (علیه‌السلام) دانسته شده و گفته‌اند در میان فرزندان امام کاظم، پس از امام رضا (علیهماالسلام) کسی هم‌پای معصومه نیست. در منابع تاریخی اطلاعات زیادی درباره زندگی‌نامه حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) از جمله تاریخ تولد و وفات وی ثبت نشده است. درباره ازدواج او نیز اطلاعات چندانی در دست نیست، اما مشهور است که هرگز ازدواج نکرد.
در کتاب نورالآفاق نوشته جواد شاه‌عبدالعظیمی که در سال ۱۳۴۴ ق منتشر شد تاریخ ولادت حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) ۱ ذی‌القعده سال ۱۷۳ق و تاریخ وفات او ۱۰ ربیع‌الثانی سال ۲۰۱ق ذکر شده و از آن کتاب به دیگر کتاب‎ها راه‌ یافته است. در تقویم رسمی جمهوری اسلامی ایران روز اول ذی‌القعده به عنوان روز دختر نام گذاری شده است.
حضرت معصومه در سال ۲۰۱ قمری به درخواست برادرش امام رضا (علیه‌السلام) و برای دیدار او از مدینه راهی ایران شد، اما در راه بیمار شد و به درخواست اهالی قم به آن شهر رفت و در خانه شخصی به نام موسی بن خزرج اشعری ساکن شد و پس از ۱۷ روز درگذشت. جنازه وی در قبرستانی به نام بابِلان (حرم کنونی) دفن شد. برای زیارت او اهمیت قائل‌اند و از شفاعت وی برای شیعیان سخن گفته شده و بهشت پاداش زیارت او دانسته شده است. گفته شده پس از حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها)او تنها زنی است که از امامان برای او زیارتنامه روایت شده است.